Emisja papierów wartościowych krótko i długoterminowych na rynku kapitałowym do obrotu publicznego i niepublicznego

     Rynek finansowy w potocznym rozumieniu jest to miejsce, w którym dochodzi do zawierania oraz wykonywania transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe. Zakup papierów wartościowych bezpośrednio od emitenta dokonywany jest na rynku pierwotnym, natomiast, gdy czynność ta nastąpi od poprzedniego właściciela wtedy zakup jest dokonywany na rynku wtórny. Na rynku pierwotnym emisja papierów wartościowych może być zrealizowana w postaci[1].

a) oferty publicznej,

b) oferty niepublicznej.

            Oferta publiczna polega na udostępnieniu, co najmniej 100 osobom
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub nieoznaczonemu adresatowi w sposób i formie odpowiadający emitentowi informacji o papierach wartościowych oraz możliwości ich zakupu, umożliwiających podjęcie decyzji o odpłatnym nabyciu tych instrumentów finansowych. W celu umieszczenia papierów wartościowych na rynku regulowanym wymagane jest sporządzenie prospektu emisyjnego przez Komisję Nadzoru Finansowego i przekazanie go do wiadomości publicznej[2]. Wyjątkiem są instytucje państwowe, to jest Skarb Państwa czy NBP. Oferta niepubliczna jest przeciwieństwem publicznej, czyli musi spełniać wyżej wymienione kryteria.

            Podział instrumentów finansowych wynika z tego, że rynek finansowy jest podzielony na cztery, w pewnym sensie nie rozłączne segmenty:

·         rynek pieniężny,

·         rynek walutowy,

·         rynek pochodnych instrumentów kapitałowych,

·         rynek kapitałowy[3].

            Instrumenty finansowe będące przedmiotem transakcji na rynku pieniężnym, licząc od dnia ich dodania lub nabycia na rynku pierwotnym mają termin zapadalności do jednego roku. Do tych instrumentów zaliczamy krótkoterminowe papiery dłużne, np. bony skarbowe o terminie zapadalności 13 oraz 52 tygodni, depozyty, czy krótkoterminowe papiery dłużne firm. Rynek walutowy jest miejscem, w którym według przyjętych reguł popyt i podaż prowadzą spór w efekcie, którego dokonywane są operacje zakupu i sprzedaży walut obcych. Rynek instrumentów kapitałowych został utworzony z myślą o uczestnikach transakcji w celu zabezpieczenia ich w przypadku nie osiągnięcia planowanych korzyści będących efektem zawartego kontraktu[4]. 

            Rynek kapitałowy stanowi część rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje pomiędzy jego uczestnikami dotyczące pozyskania średnioterminowego i długookresowego kapitału. Pozyskanie środków na rynku kapitałowym jest osiągane głównie przez emisję akcji i obligacji. Przedsiębiorstwo będące spółką akcyjną lub komandytowo-akcyjną w celu zwiększenia środków na finansowanie swojej działalności inwestycyjnej może emitować krótkoterminowe i długoterminowe papiery wartościowe[5]. 

            Akcje są to główne instrumenty rynku, stanowią rodzaj papieru wartościowego-udziałowego, ponieważ z tytułu własności danej akcji wynika prawo akcjonariusza do udziału w spółce. Akcje mogą być emitowane wyłącznie przez spółkę akcyjną, natomiast pozostałe spółki emitują udziały. Emisja akcji jest wykonywana przez stronę krótką, czyli spółkę a akcjonariusze zakupujący akcje tej spółki nazywają się stroną długą. Minimalna wartość nominalna akcji w Polsce jest zdefiniowana w kodeksie spółek handlowych i wynosi 1 grosz[6]. 

            Poprzez emitowanie akcji spółka zwiększa swój kapitał podstawowy. Jest to rodzaj finansowania krótkoterminowego zewnętrznego. Emisja akcji może być skierowana do grupy obecnych akcjonariuszy lub do wszystkich zainteresowanych. W krótkoterminowej perspektywie rozdrobnienie akcjonariuszy może doprowadzić do straty na wartości akcji, jednak w dłuższym okresie czasu następuje zwrot z poniesionej inwestycji, przyczyniający się do wzrostu wartości akcji przedsiębiorstwa. Emisja akcji jest kosztowna, ponieważ przedsiębiorstwo w celu zachęcenia potencjalnych inwestorów do zakupu musi zrekompensować im odpowiedni do poniesionego ryzyka poziom dywidendy[7].   

            Jak wspomniano wyżej na rynku kapitałowym oprócz akcji emitowanych przez spółki akcyjne funkcjonują inne papiery wartościowe emitowane przez pozostałe spółki tzw. udziały. Instrumenty te nie powodują powstania prawa własności a jedynie prawo do udziału w dochodach. Zaliczamy do nich: jednostki uczestnictwa w otwartych funduszach inwestycyjnych, certyfikaty inwestycyjne zamkniętych funduszy inwestycyjnych, certyfikaty indeksowe[8].  

            Przedsiębiorstwa mające osobowość prawną w formie spółki akcyjnej, spółki komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) mogą pozyskiwać środki bezpośrednio z rynku kapitałowego poprzez emisję obligacji[9]. Jest to długoterminowy instrument finansowy, w którym emitent obligacji jest dłużnikiem posiadacza obligacji (obligatariusza). Zwrot następuje w określonym terminie wykupu obligacji. Są emitowane obligacje krótkoterminowe, aczkolwiek są one zaliczane do krótkoterminowych papierów komercyjnych[10].

            Obligacje emitowane przez przedsiębiorstwo tzw. obligacje korporacyjne stanowią popularne źródło finansowania działalności bieżącej i rozwojowej firmy. Obligacje stanowią alternatywę dla kredytu, ponieważ umożliwiają otrzymanie funduszy na czas znacznie dłuższy. Emitując obligacje emitent może je przeznaczyć na dobrowolny cel, ponieważ podmiot nie posiada mocy decyzyjnych w tym zakresie. Jeśli zysk wypracowany przez przedsiębiorstwo będzie wyższy od stopy oprocentowania obligacji to nadwyżka ta nadal nie podlega podziałowi pomiędzy emitenta a posiadacza obligacji i może być wykorzystana do polepszenia rentowności kapitałów w firmie[11].

            Obrót publiczny akcjami dla spółki oznacza czasochłonną inwestycje w toku, której należy przekazywać wszystkie informacje związane z tym, co się dzieje wewnątrz spółki. Należy liczyć się z tym, że mogą to być także negatywne informacje mogące niekorzystnie wpływać na jej funkcjonowanie. Zaletą emisji akcji jest stanie się spółki bardziej wiarygodną, darmowa reklama w gazetach, radiu i telewizji oraz ogólny wzrost zaufania do przedsiębiorstwa. Emisja obligacji powinna być realizowana przez przedsiębiorstwa cieszące się dobrą reputacją lub posiadające zabezpieczenie pewnej instytucji. Dodatkowo zaufanie podwyższają banki dając gwarancje emisji obligacji.

            Obrotem niepublicznym zajmuje się powstała w 1996 r. instytucja BondSpot S.A. jako alternatywa dla obrotu giełdowego. Transakcje dokonywane na rynku pozagiełdowym są pewnym źródłem pozyskiwania środków, ponieważ ich funkcjonowanie jest uregulowane przepisami obowiązująco prawa na zasadach takich jak GPW w Warszawie. Obrót na tym rynku funkcjonuje w oparciu o domu maklerskie poprzez terminale komputerowe podłączone do głównej bazy danych. Celem utworzenia tej instytucji jest ułatwienie dostępu do kapitału małych i średnim przedsiębiorstwom, które ze względu na zbyt mały rozmiar prowadzonej działalności oraz kosztami związanymi z inwestycją wejścia na giełdę nie mają szans zostać spółką notowaną na GPW.

---

[1] Mosjeko L., Rynek kapitałowy, [w:] Ostaszewski J. (red.), Finanse, Warszawa 2008, s. 405.

[2] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, (DzU nr 184, poz. 1539), art. 3, pkt. 3.

[3] Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje, Warszawa 2006, s. 22 i 23.

[4] Mosjeko L., op. cit., s. 407 i 408.

[5] Nikołajczuk S., Rola rynku finansowego w finansowaniu przedsiębiorstw, [w:] Szczepański J., Szyszko J. (red.), Finanse przedsiębiorstwa, Warszawa 2007, s. 146-148.

[6] Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje…, op. cit., s. 31 i 32.

[7] Golawska-Witkowska G., Instrumenty finansowania długoterminowego…, op. cit., s. 234 i 235.

[8] Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje…, op. cit., s. 35 i 36.

[9] Ustawa o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r., (Dz.U. z 2001 nr 120 poz. 1300), art. 2.

[10] Jajuga K., Elementy nauki o finansach, Warszawa 2007, s. 167.

[11] Mosjeko L., op. cit., s. 421 i 422.