Bariery rozwoju oraz czynniki wpływające na funkcjonowanie MMŚP

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa niebagatelną rolę w funkcjonowaniu i budowaniu gospodarki, biorąc pod uwagę ich potencjał ekonomiczny, wskaźniki efektywnościowe oraz szereg innych czynników. Obok pozytywnych cech i unikalnych funkcji występują także pewne ograniczenia i bariery w funkcjonowaniu, które należy zaznaczyć. Za funkcjonowanie i rozwój gospodarki odpowiada potrzeba zróżnicowanej struktury podmiotowej oraz jej dynamiczne przekształcenia. Jednostki gospodarcze, które nie dostosują się wystarczająco sprawnie do obowiązujących praw i znalezienia swojego miejsca na rynku są narażone na umieranie. Natomiast w ich miejsce pojawiają się nowe jednostki gospodarcze[1]. Jest to naturalna i nie odłączna kolej rzeczy, z której przedsiębiorca musi sobie zdawać sprawę zakładając działalność gospodarczą, oraz stosować działania zapobiegające.

Funkcjonowanie małych, średnich i dużych, a także międzynarodowych korporacji jest w krajach rozwiniętych normalną rzeczą. Duże zmiany w strukturze podmiotowej nastąpiły wraz z transformacją polskiej gospodarki w latach dziewięćdziesiątych. W przeciwieństwie do innych krajów pozostających pod wpływem ideologii socjalistycznej, w Polsce istniał i dobrze prosperował sektor drobnej wytwórczości oraz rzemiosła. Przed osiemdziesiątym dziewiątym rokiem podmioty te działały w bardzo specyficznych i trudnych warunkach gospodarczych. System rozdziału surowców według centralnego rozdzielnika powodował, że prywatni przedsiębiorcy nie mogli w sposób oficjalny zaopatrywać się w niezbędne zasoby i materiały. Podobnie ograniczenia dotyczące limitu zatrudnienia, brak akceptacji ze strony władz gospodarczych a przede wszystkim brak mechanizmów wolnorynkowych znacznie utrudniały funkcjonowanie i rozwój sektora prywatnego. Mimo istotnych przeszkód przedsiębiorcy potrafili realizować zadania, przygotowywać oferty handlowe, negocjować z kontrahentami, co przede wszystkim przełożyło się na akumulację kapitału własnego[2]. Wolne środki pieniężne pozwoliły na wejście w etap gospodarki rynkowej, co dla wielu przedsiębiorców oznaczało ogromne możliwości rozwoju. Ponadto ułatwione zostało powstawanie nowych przedsiębiorstw. 

Obecnie w Polsce rozwój przedsiębiorczości jest mocno ograniczony. Przeciętny przedsiębiorca rozpoczynając działalność na swojej drodze napotyka wiele barier i przeszkód momentami nie do przezwyciężenia, co w wielu przypadkach skutkuje upadłością już w pierwszym roku działalności. Wiele firm z sektora MMŚP nie mogąc poradzić sobie z napotkanymi trudnościami zawiesza swoją działalność deklarując chęć podjęcia jej w przyszłości (znaczna część z nich prawdopodobnie nigdy do niej nie powraca). Przyczyn hamowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw można się doszukiwać zarówno po stronie otoczenia rynkowego jak również samych przedsiębiorstw. Sprowadza się to głownie do niechęci ze strony przedsiębiorców do współpracy z instytucjami i samorządami terytorialnymi[3]. Ponadto zdaniem przedsiębiorców warunki do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce są trudne. W badaniach przeprowadzony przez TNS Polska (OBOP) aż 70% przedsiębiorców odpowiedziało, że warunki do prowadzenia firmy są „raczej trudne” i „bardzo trudne”. Poniższej przedstawiono kompletny schemat opinii przedsiębiorców.

Wśród różnorodnych klasyfikacji barier rozwoju sektora MMŚP znajduje się klasyfikacja dzieląca bariery na: prawne, ekonomiczne, zarządzania, edukacyjne i społeczne[4].

Bariera prawna odnosi się do bardzo niestabilnego systemu ustawodawstwa polskiego oraz do nieefektywnej ochrony praw autorskich w tym znaków towarowych, praw patentowych czy oznaczeń geograficznych. Niestabilność polskiego prawodawstwa wiąże się przede wszystkim z częstymi zmianami wprowadzanymi do ustaw regulujących działalność rynkową, oraz brakiem przepisów wykonawczych. Ponadto nowo uchwalone akty prawne zawierają wiele sprzeczności, błędów i luk prawnych. Przeciętny przedsiębiorca nie odnajduje się w tak skomplikowanym i niestabilnym systemie prawny[5]. Odnosi się to też do systemu fiskalnego. Wielu przedsiębiorców uważa, że przepisy dotyczące podatków pośrednich tj. VAT-u i akcyzy oraz podatków bezpośrednich od działalności gospodarczej to jest PIT i CIT są nieczytelne i zawiłe. W związku z powyższym prowadzenie działalności gospodarczej staje się coraz bardziej ryzykowne i kosztowne. Generowanie kosztów w przedsiębiorstwie wpływa na obniżenie konkurencyjności[6]. Nieskuteczność polskiego prawa w zakresie ochrony znaków towarowych wiąże się z tym, że kopiuje się wiele produktów marek zagranicznych i krajowych. Trudność dochodzenia do swoich praw potęguje długi czas i zawiłość postępowania sądowego[7]. 

 Na funkcjonowanie przedsiębiorstwa wpływa także bariera ekonomiczna. Związana jest ona głównie z podejmowaniem i prowadzeniem działalności, tzn. z kosztami pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania, sposobami zabezpieczania zwrotu obcych kapitałów, procedurami pozyskiwania zewnętrznych kapitałów, czy warunkami ubiegania się o zamówienia publiczne[8].

Poważną barierą, która może negatywnie wpłynąć na wykorzystywanie źródeł finansowych przez MMŚP jest poziom świadomości kadry zarządzającej oraz właścicieli. Brak odpowiedniej wiedzy, zdolności oraz umiejętności wykorzystywania informacji na temat dostępności źródeł finansowania zewnętrznego mogą negatywnie wpłynąć na funkcjonowanie tego przedsiębiorstwa[9].

Ograniczenia edukacyjne są poważnym czynnikiem hamującym wzrost przedsiębiorstw. Wiąże się to z tym, że już na etapie nauczania w szkołach wyłania się wiele niedociągnięć w systemie kształcenia. Obecnych pokoleń nie uczy się metod i technik wyszukiwania informacji a zwłaszcza umiejętności ich przetwarzania. W dobie gospodarki opartej na wiedzy ludzie nie mają wykształconych systemów zdobywania i pogłębiania umiejętności[10].

Bariera społeczna wynika z ugruntowanych w społeczeństwie stereotypów na temat własności prywatnej i przedsiębiorców. Duży odsetek osób utożsamia przedsiębiorcę z ciemiężcą i wyzyskiwaczem. Brak akceptacji politycznej dla pracy na własny rachunek dodatkowo hamuje wzrost firm[11].     

---

[1] Łuczka T., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkice o współczesnej przedsiębiorczości, Poznań 2005, s. 30.

[2] Wolak-Tuzimek A., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa 2010, s. 114.

[3] Łuczka T., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkice o współczesnej przedsiębiorczości, Poznań 2005, s. 30.

[4] Tamże, s. 30.

[5] Starczewska-Krzysztofek M., Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, „Indos” 2008, nr 4(28), s. 2.

[6] Łuczka T., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkice o współczesnej przedsiębiorczości, Poznań 2005, s. 30 i 31.

[7] Wolak-Tuzimek A., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa 2010, s. 114.

[8] Skowronek-Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, s. 17.

[9] Wolak-Tuzimek A., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa 2010, s. 112 i 113.

[10] Skowronek-Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, s. 10 i 11.

[11] Łuczka T., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkice o współczesnej przedsiębiorczości, Poznań 2005,
s. 27.